İngilizcede ‘couch potato’ diye bir terim var duymuşsunuzdur. Koltuk patatesi anlamına geliyor. Sanırım biz Türkçe’de ‘patates çuvalı’ diye kullanıyoruz. Aslında tanımlama gününün büyük kısmını TV karşısında elinde kumanda oturarak geçiren insan tiplemesi için kullanılıyor. Hoş artık TV kumandasına da gerek yok telefonlar da aynı şekilde insanı koltuğa uzun saatler bağlıyor.
Oturmak artık çağımızın sigarası olarak isimlendiriliyor. Günümüz toplumunun karşı karşıya olduğu pandemi olarak isimlendirilen ‘Metabolik Sendrom’ pandemisinin en önemli tetikleyicileri 1. Kötü Beslenme 2. Hareketsizlik. Ne yazık ki artık zamanının büyük çoğunluğunu bilgisayar, TV veya tlf karşısında oturarak geçiren ve hatta oturarak çürüyen bir toplum haline geldik.
Şimdilerde bir üzerine 2020’de hayatımızı altüst eden ve bizleri evlerimize tıkayan Covid-19 virüsü pandemisi ile karşı karşıyayız. Tam tuz biber oldu. Bu süreçten ne yazık ki en çok yaşlılar ve kronik hastalıkları olanlar zarar gördü. Hali hazırda hareketsizlikte sınır tanımayan TV karşısı yaşamlar üzerine bir de virüs pandemisi kaynaklı ‘ev karantinası’ girince insanlar iyice koltuklarına yapıştı.
İstisnalar elbet kaideleri bozmaz. Kendine karşı sevgi ve saygısı yüksek, ve motivasyonu sağlam kişiler (toplum geneline kısayla azınlık da denebilir) evde dahi olsa hareket etmenin türlü yollarını buldular. Ne güzel ki bu gruba ben de dahilim. O açıdan kendimi de yeri gelmişken takdir edeyim (öz şevkat amacıyla).
Önceleri Yoga ve doğa yürüyüşü şeklindeki egzersiz gündemimi Covid-19’un düşük de olsa hava yoluyla da bulaşma ihtimalini duymam ile birlikte tamamen değişti. Sokaklarda da rahat rahat yürüyemez hale geldim/dik. Bu nedenle de evimizin arka bahçesini ufak çaplı spor salonuna çevirdik. Bir adet koşu bandı ve kürek aleti aldık ve ben gözüme kestirdiğim bir ağaç altına Yoga mat’ımı sergim ve günlük olarak egzersizimi bu şekilde devam ettiriyorum. Ancak yine de elbette Pandemi öncesine kıyasla ailece daha az hareket ediyoruz.
Aslında bu yazıyı yazmamdaki en büyük etken birçoğumuzun gözünden kaçan bu sinsi düşmanın (oturmak) hayatımızın merkezi olduğunu fark etmem oldu. Uzmanlar Covid 19’dan en çok zarar gören kesimin altta yatan metabolik sendrom, diğer hastalıklar (obezite, şeker, tansiyon ve kalp hastalıkları vb) ve inflamasyon ile mücadele eden kesim olduğunu ısrarla vurguluyorlar (bkz pandemi içinde pandemi yazım). Hal böyle olunca riskli gruba giren anne babamın (75) durumu bende endişe uyandırdığı için ve onlara ‘lütfen hareket edin! Çok oturmayın!’demekten dilimde tüy bittiği için bu yazıyı derlemeye karar verdim. Belki de birçok insan gibi onlar da ‘oturmak neden zararlı ki?’diye düşünebilirler dedim. Bakalım bu yazı onları hareket etmek için motive edecek mi?
Ekran karşısına kilitlenen hareketsiz toplumun bireyleri olarak obezite, diyabet, yüksek tansiyon ve kalp hastalıkları olmak üzere anksiyete ve kanser gibi birçok hastalık riski ile karşı karşıyayız.
Uzmanlar günlük egzersiz yapmanın oturmanın riskini ortadan kaldırmadığını söylüyor. Yanı bu demek oluyor ki günlük 30-60 dk sporumu yaptım demekle kurtulmak yok. Her koşulda popo üzerinde uzun süreli oturmalar aynı zararı vermeye devam ediyor. Tavsiye edilen günün %50’nin ayakta geçirilmesi ve esneme vs ara vermeden 2 saatten fazla oturulmaması.
OTURMANIN SAĞLIK RİSKLERİ
- Oturmak yağ yakmayı sağlayan lipoprotein lipase (LPL) enziminin aktivitesini azaltıyor
- Hareketsizlik kemik mineral yoğunluğunu azaltıyor ve kırık riskini artırıyor.
- Damarlarda daralmaya neden oluyor,kan basıncını ve dolaylı olarak kalp hastalıkları riskini artırıyor.
- Hareketsiz şekilde uzun süre oturmak yaşam ömrünü kısaltıyor ve erken ölüm riskini %49’a kadar artırıyor. 1-2 saat boyunca ara vermeksizin aynı pozisyonda oturan insanlar, kısa sürelerle esneme arası veren kişilere göre 2 katı daha erken ölüm riski ile karşı karşıya kalıyor.
- Araştırmalar her yarım saatte bir (30 dk) 1-2 dk yürümenin insülin direncine karşı da etkili olduğunu gösteriyor.
- Uzun süreli oturma beyni de olumsuz etkiliyor ve demans benzeri etki yapıyor. Diyabet, felç, yüksek kolesterol risklerini artırıyor.
- Uzun süreli oturma bacaklarda kan birikmesine ve varise neden olur.
- Rahim, kolon ve akciğer kanseri gibi kanser riskini artırıyor.
- Kalça ve bacaklarda zayıflamaya, boyun ve omuzlarda sertlik ve ağrıya neden olur.
Neler yapılabilir ?
- Eğer işiniz oturmaya dayalı bilgisayar başı iş ise ayakta çalışma formatına geçilebilir. Artık bazı modern ofislerde masaların tasarımı da ayakta çalışmaya uyumlu.
- Koşu bandı masaları ayakta çalışmanın bir adım ötesi.
- İşe yürüyerek veya bisikletle gidilebilir.
- Her saat başında 2 dk ayağa kalkma ve esneme molası verin. Mümkünse kısa bir yürüyüş veya hafif esneme hareketleri de eklenebilir.
- Pilates/Yoga topu veya oturmak diskleri üzerinde oturmak da aktif oturmayı sağlar. Bu yolla yapılan mikro hareketler oturma rislerini de azaltır ve ve kalori harcamaya katkı sağlar.
KAYNAKLAR
- https://chriskresser.com/how-sitting-too-much-is-making-us-sick-and-fat-and-what-to-do-about-it/
- https://www.healthline.com/health-news/sitting-bad-for-health-what-to-do-about-it#1
- https://www.healthline.com/nutrition/why-sitting-is-bad-for-you#bottom-line
- https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/adult-health/expert-answers/sitting/faq-20058005
Bir cevap yazın